قاعده الجمع مهما امکن اولی من الطرحقاعده «الجمع مهما امکن اولی من الطرح»، لزوم جمع دلالی بین دو دلیل متعارض، در صورت امکان است. ۱ - مشهور بودن قاعدهقاعده «الجمع مهما امکن اولی من الطرح» از دیرباز در میان اصولی‌ها مشهور بوده است، به گونه‌ای که برخی از آنان همانند «ابن ابی جمهور»، صاحب کتاب «غوالی اللئالی» درباره آن ادعای اجماع کرده‌اند. ۲ - تعریفمعنای این قاعده آن است که جمع بین مدلول دو دلیل متعارض که متضمن عمل به هر دو دلیل است تا جایی که امکان دارد، لازم است، زیرا عمل به هر دو دلیل، از کنار گذاشتن و عمل نکردن به آن‌ها بهتر است. ۳ - انواع جمع میان دو دلیل متعارضجمع میان دو دلیل متعارض دو نوع است: ۱. جمع عرفی، که به آن جمع مقبول و جمع دلالتی هم گفته می‌شود؛ ۲. جمع تبرعی. میان اصولی‌ها در این که این قاعده به جمع عرفی اختصاص دارد یا جمع‌های تبرعی را نیز شامل می‌شود، اختلاف است؛ عده‌ای آن را شامل هر دو جمع ( عقلی و عرفی) می‌دانند، اما مشهور علمای اصول این قاعده را مخصوص جمع‌های عرفی دانسته و شامل جمع‌های تبرّعی نمی‌دانند. ۴ - مدرک این قاعدهتنها مدرک این قاعده، حکم عقل است. ۵ - منظور از جمع در این قاعدهمنظور از جمع در این قاعده، جمع دلالی است، نه جمع سندی، و مراد از کلمه «اولی» رجحان و برتری نیست که با ترک چنین جمعی هم سازگار باشد، بلکه منظور، وجوب و لزوم است. [۱۰]
تحریرات فی الاصول، خمینی، مصطفی، ج۲، ص۶۴۱۔
[۱۱]
مبانی استنباط حقوق اسلامی یا اصول فقه، محمدی، ابوالحسن، ص۱۱۳.
[۱۲]
شرح اصول فقه، محمدی، علی، ج۳، ص۴۴۹.
[۱۳]
شرح رسائل، محمدی، علی، ج۷، ص (۵۴-۲۶).
[۱۶]
فرائد الاصول، انصاری، مرتضی بن محمد امین، ج۲، ص۷۵۳.
[۱۷]
کفایة الاصول، فاضل لنکرانی، محمد، ج۶، ص (۱۷۴-۱۷۰).
۶ - پانویس
۷ - منبعفرهنگنامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، ص۶۰۸، برگرفته از مقاله «قاعده الجمع مهما امکن اولی من الطرح». |